Γιατί χάνονται τα ψάρια στη Μεσόγειο

«Αν νομίζετε ότι τα τελευταία χρόνια βλέπετε όλο και λιγότερα ψάρια στις θάλασσές μας δεν κάνετε λάθος. Οι ψαράδες, που γνωρίζουν τα πράγματα από πρώτο χέρι, αλλά και οι επιστήμονες, που τα μελετούν πλέον συστηματικά, θα επιβεβαιώσουν τις υποψίες σας. Σύμφωνα με τις τελευταίες μελέτες ελλήνων ερευνητών τα πιο εμπορικά είδη, αυτά που όλοι προτιμάμε να βλέπουμε στο τραπέζι μας, αλιεύονται στα ευρωπαϊκά νερά της Μεσογείου – και η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση – επάνω από τα όρια που μπορούν να αντέξουν οι πληθυσμοί τους. Παράλληλα η απουσία καλής γνώσης της κατάστασης των αλιευτικών αποθεμάτων και η ελλιπής αστυνόμευση χειροτερεύουν ακόμη περισσότερο την κατάσταση. Και όμως, αν μόνο εφαρμόζαμε τα υπάρχοντα μέτρα διαχείρισης θα είχαμε να κερδίσουμε πολλά. Μοιάζει παράδοξο αλλά με τις απαγορεύσεις οι αλιευτικές αποδόσεις θα βελτιώνονταν θεαματικά – μαζί και τα κέρδη των αλιέων.

Πόσα ψάρια ζουν στις θάλασσές μας; Η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα φυσικά δεν είναι απλή ούτε μπορεί ποτέ να είναι απόλυτα ακριβής. Παρ' όλα αυτά οι επιστήμονες έχουν τρόπους για να εκτιμούν σε ποια κατάσταση βρίσκονται τα αλιευτικά αποθέματα μιας θάλασσας - το πόσο «εύρωστοι», με άλλα λόγια, είναι οι πληθυσμοί των ψαριών που αλιεύονται σε αυτήν και για πόσο καιρό ακόμη μπορούν να συνεχίσουν να φθάνουν στο πιάτο μας. Στη Βόρεια Ευρώπη οι εκτιμήσεις του είδους γίνονται εδώ και πολλές δεκαετίες - σε κάποιες χώρες μάλιστα δεν σταμάτησαν ούτε κατά τη διάρκεια των δύο παγκοσμίων πολέμων. Αποτελούν τη βάση για τη χάραξη αλιευτικών πολιτικών και μέτρων διαχείρισης τα οποία όπως αποδεικνύεται δεν είναι μάταια.

Στη Μεσόγειο ωστόσο τα πράγματα είναι διαφορετικά. Παρά το γεγονός ότι στα χαρτιά η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι μία και ακολουθεί μια Κοινή Αλιευτική Πολιτική (ΚΑΠ), ο ευρωπαϊκός Νότος φαίνεται να βρίσκεται πολύ πιο πίσω από τον «αλιευτικά προηγμένο» Βορρά, τόσο όσον αφορά τη γνώση της κατάστασης των αποθεμάτων του όσο και, όπως είναι επόμενο, τη σωστή διαχείρισή τους. Η δε Ελλάδα έρχεται... τελευταία και καταϊδρωμένη: το επιβεβλημένο από τον ευρωπαϊκό κανονισμό εθνικό πρόγραμμα συλλογής αλιευτικών δεδομένων είχε διακοπεί στη χώρα μας για μια πενταετία κοστίζοντας όχι μόνο χρήμα αλλά και σημαντικά κενά στις γνώσεις μας, τα οποία αρχίσαμε μόλις πέρυσι να τρέχουμε για να καλύψουμε. Ολα αυτά με φόντο μια εικόνα η οποία διαγράφεται απογοητευτική: σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τα μεσογειακά αποθέματα - και μαζί με αυτά τα ελληνικά - βρίσκονται σε πτωτική πορεία και θα συνεχίσουν να παίρνουν την κατιούσα αν δεν υιοθετηθούν επειγόντως μέτρα. Μέτρα που, όπως δείχνει το παράδειγμα του Βορρά, αν μελετηθούν σωστά και εφαρμοστούν από όλους μπορούν να αποδώσουν καρπούς - ή μάλλον... ψάρια.» (Βλ. σχετικό άρθρο..).

Αν στην Ελλάδα διαθέταμε λιγότερο κόμπλεξ απέναντι στους Βορειοευρωπαίους και υιοθετούσαμε έστω το 10% των πολιτικών που εφαρμόζουν εδώ και πολλά χρόνια ως προς την διαχείριση του περιβάλλοντος, να είστε σίγουροι ότι η κατάσταση θα ήταν πολύ καλύτερη. Αλλά η «ξερολίαση» και ο ωχαδερφισμός αποτελούν δύο ανίατες ασθένειες της Ελληνικής κοινωνίας που μέχρι σήμερα αντιμετωπίζονται μόνο με συντηρητικές αγωγές. Από την άλλη μεριά τι κοινό στοιχείο μπορεί να έχουν α) ο αλιέας που ψαρεύει ενάντια σε κάθε κανόνα βιώσιμης διαχείρισης, β) το ελεγκτικό όργανο που κλείνει συνειδητά  τα μάτια απέναντι στην παραβατικότητα των αλιέων και γ) ο πολιτικός που παίζει μικροπολιτικά παιχνίδια στην πλάτη του θαλασσίου περιβάλλοντος; Η απάντηση είναι έλλειψη στοιχειώδους περιβαλλοντικής παιδείας. Αυτής της παιδείας που μπορεί να κάνει α) τον ψαρά να αντιληφθεί ότι η βιώσιμη αλιεία συνδέεται άμεσα και με την μελλοντική του οικονομική επιβίωση, β) το ελεγκτικό όργανο να μην αντιμετωπίζει τον έλεγχο της αλιευτικής δραστηριότητας ως πάρεργο και γ) τον πολιτικό να σταματά να σκέφτεται μόνο την πολιτική του επιβίωση απέναντι στις εκάστοτε πιέσεις που δέχεται από τις επαγγελματικές οργανώσεις των αλιέων.
Βέβαια μην τρέφουμε αυταπάτες ότι λύνοντας το πρόβλημα της περιβαλλοντικής παιδείας, έτσι απλά θα λύναμε και το πρόβλημα της αλιευτικής διαχείρισης. Θα  θέταμε όμως πολύ στέρεες βάσεις για την μελλοντική του ορθολογική αντιμετώπιση. Στην παρούσα φάση και με δεδομένα τα προβλήματα πολιτικής και οικονομικής σταθερότητας που βιώνουμε ως χώρα δεν ελπίζω σε άμεση λύση. Εδώ ακόμα τρώμε πρόστιμα από την ΕΕ για τις παράνομες χωματερές, με την αλιευτική διαχείριση θα ασχοληθούμε;