“Ερασιτεχνικές” πολιτικές για την αλιεία από το Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου

«Με ιδιαίτερη έκπληξη πληροφορηθήκαμε ότι το Υπουργείο Ναυτιλίας και Αιγαίου στο σχέδιο νόμου “Τουριστικά πλοία και άλλες διατάξεις” που έχει δώσει προς ψήφιση στη Βουλή των Ελλήνων, εισηγείται την πλήρη κατάργηση της ερασιτεχνικής άδειας αλιείας.

Η προτεινόμενη κατάργηση της άδειας θα προκαλέσει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στο θαλάσσιο φυσικό περιβάλλον και θα περιορίσει τις δυνατότητες της Πολιτείας να διαχειριστεί τους αλιευτικούς πόρους. Ενδεικτικά και μόνο η κατάργηση των ερασιτεχνικών αδειών πιθανόν να οδηγήσει:

1. στην αύξηση της πίεσης στα ήδη υπεραλιευμένα στην πλειονότητά τους ιχθυαποθέματα, καθώς οι ερασιτέχνες δε θα χρειάζονται άδεια, ούτε και θα φοβούνται πιθανούς ελέγχους
2. στην επέκταση των περιστατικών παράνομης αλιείας, καθώς δε θα υπάρχει άδεια όπου θα αναγράφονται οι απαγορευμένες μέθοδοι αλιείας
3. στην πλήρη αδυναμία συλλογής στοιχείων, έντασης, μεγεθών και επιπτώσεων της ερασιτεχνικής αλιείας και
4. στην αδυναμία της όποιας διαχείρισης της ερασιτεχνικής αλιευτικής δραστηριότητας.» (Βλ. σχετικά..).

Εάν το παραπάνω κείμενο ήταν γραμμένο μόνο από την greenpeace δεν θα με εξέπληττε καθόλου. Με τον τρόπο που αντιμετωπίζει γενικότερα ζητήματα αλιευτικής διαχείρισης κατά την διάρκεια των τελευταίων ετών μου έχει αποδείξει ότι δρα μονόπλευρα και υπό το πρίσμα συγκεκριμένων εμμονών (π.χ. στο θέμα με τα θαλάσσια καταφύγια), ενώ η άσκηση μικροπολιτικής (βλ. υποστήριξη συμφερόντων μόνο των παράκτιων αλιέων), αποτελεί άλλο ένα βέλος στην φαρέτρα της προκειμένου να αποκτήσει συμμάχους στις  εκστρατείες της για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων. Το περιεχόμενο του παραπάνω κειμένου όμως - στο μεγαλύτερο μέρος του - μου δείχνει ότι εκτός των άλλων, είναι είτε ανίδεοι σε κάποια θέματα ή απλώς βιάζονται να βγάλουν ανακοινώσεις για να δηλώσουν απλώς και μόνο παρουσία. Δυστυχώς μετά λύπης μου, διαπιστώνω ότι προσυπογράφεται και από άλλες ΜΚΟ, κάτι που προκαλεί ακόμα μεγαλύτερο προβληματισμό

Όσον αφορά λοιπόν στις πιθανολογούμενες επιπτώσεις που θα υπάρξουν από την κατάργηση των αδειών έχω να πω ότι;

α) Η κατοχή αδείας δεν αποτελεί από μόνη της εμπόδιο σε κάποιον να ψαρέψει περισσότερα αλιεύματα, ούτε και δημιουργεί κάποιο αίσθημα φόβου απέναντι στον όποιο έλεγχο. Αντιθέτως ο ίδιος ο έλεγχος και η υπευθυνότητα που επιδεικνύουν  τα αρμόδια όργανα κατά την άσκησή του, αποτελεί σημαντικό μέτρο καταπολέμησης της υπεραλίευσης.

β) Στις άδειες αλιείας δεν αναγράφεται ούτε το 5% των απαγορεύσεων που ισχύουν στην αλιεία. Ακόμα και σήμερα, εάν κάποιος θέλει να ενημερωθεί υπεύθυνα για το θεσμικό πλαίσιο που υπάρχει στην αλιεία πρέπει  να απευθυνθεί σε κάποιο Λιμεναρχείο με οργανωμένο Γραφείο Αλιείας. Όλοι οι υπόλοιποι ερασιτέχνες απλώς παρανομούν επειδή το θέλουν και θα συνεχίσουν να το κάνουν είτε με άδεια είτε χωρίς αυτή. Άρα και εδώ το μόνο μέτρο καταπολέμησης είναι ο έλεγχος.

γ) Εδώ με τα χίλια ζόρια καταφέρνουν οι αρμόδιες Υπηρεσίες να συλλέξουν δεδομένα για την επιβάρυνση της επαγγελματικής αλιείας στο θαλάσσιο περιβάλλον πόσο μάλλον όταν  μιλάμε για την ερασιτεχνική αλιεία η οποία αριθμεί και περισσότερα σκάφη και περισσότερα άτομα. Η συλλογή δεδομένων για την ένταση και επιπτώσεις της ερασιτεχνικής αλιείας δυσχεραίνεται ιδιαίτερα και από το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ερασιτεχνικών σκαφών δεν έχουν σταθερές αναφορές όσον αφορά τα αλιευτικά πεδία δράσης τους, τα αλιευθέντα ψάρια και τα λιμάνια εκφόρτωσής τους.

δ) Η διαχείριση της ερασιτεχνικής, όπως και κάθε μορφής αλιείας, απαιτεί πρωτίστως την λήψη μέτρων που σχετίζονται με την ουσία και όχι τους τύπους πρόσβασης στους αλιευτικούς πόρους. Απλώς στην Ελλάδα πάντα είχαμε ένα θεματάκι με την ουσία...

Δεν πρόκειται να επεκταθώ άλλο στο θέμα γιατί περιμένω πρώτα την τελική ψήφιση και δημοσίευση του Νόμου σε ΦΕΚ. Έχοντας διαβάσει το σχέδιο νόμου διαπιστώνω ότι η κατάργηση των αδειών αφορά μόνο σε συγκεκριμένη κατηγορία σκαφών και ατόμων, επειδή όμως φοβάμαι πάντα τους ελιγμούς της τελευταίας στιγμής, θα περιμένω την τελική του μορφή και τότε θα επανέλθω για να σχολιάσω  επί της ουσίας και όχι για τους τύπους.

Μ. Δαμανάκη: Η νέα αλιευτική πολιτική της ΕΕ ευνοεί τους μικρούς αλιείς

«Ευνοημένοι από τη νέα αλιευτική πολιτική της ΕΕ θα βγουν οι μικροί παράκτιοι αλιείς, που ψαρεύουν με παραδοσιακά εργαλεία, χιλιάδες εκ των οποίων δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, καθώς οι Βρυξέλλες «παγώνουν» τη χρηματοδότηση των μεγάλων αλιευτικών σκαφών και θέτουν τα μικρά στο επίκεντρο, σε μια προσπάθεια να μεταφέρουν το κέντρο βάρους στη βιωσιμότητα των θαλασσών.

Τα παραπάνω προκύπτουν από δηλώσεις της Ευρωπαίας Επιτρόπου Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας, Μαρίας Δαμανάκη, στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη την Πέμπτη 13 Μαρτίου, στο πλαίσιο της Διάσκεψης Υψηλού Επιπέδου για την Αλιευτική Ικανότητα, υπό την αιγίδα της ελληνικής Προεδρίας του συμβουλίου της ΕΕ. «Η νέα αλιευτική πολιτική ευνοεί τους μικρούς παράκτιους ψαράδες, με σκάφη κάτω των 12 μέτρων. Γι' αυτό πολεμήθηκε από τα συμφέροντα των μεγάλων σκαφών των ωκεανών. Σταματάμε να χρηματοδοτούμε το χτίσιμο μεγάλων σκαφών και δίνουμε τα χρήματα των Ευρωπαίων φορολογούμενων στο να βοηθήσουμε τους μικρότερους. Η Ελλάδα έχει περίπου 10.000 ιδιοκτήτες μικρών σκαφών, που ψαρεύουν με παραδοσιακά μέσα. Αυτοί είναι στο κέντρο της φροντίδας μας», είπε χαρακτηριστικά η κα Δαμανάκη και διευκρίνισε ότι στα προγράμματα χρηματοδότησης των μικρών αλιέων η Κομισιόν εισφέρει το 75%-85%, ενώ σε εκείνα των μεγάλων σκαφών, που καταπλέουν τους ωκεανούς μόνο 50%. Παράλληλα, λύσεις επιδιώκονται και στο θέμα της διάθεσης των φρέσκων ψαριών.» (Βλ. σχετικά...).

Εντάξει, δεν αποτελεί και πάγωμα χρηματοδότησης ένα ποσοστό εισφοράς Κοινοτικών κονδυλίων της τάξης του 50% στα μεγάλα αλιευτικά σκάφη. Από την άλλη μεριά δεν ξέρω πως η Κα Δαμανάκη εννοεί την εύνοια απέναντι στους μικρούς αλιείς όταν, κατά την διάρκεια των τελευταίων μηνών το ΥΠΑΑ&Τ φρόντισε αφενός να στερήσει τον μπακαλιάρο στους παράκτιους αλιείς κατά τον μήνα Φεβρουάριο - εξαιρώντας από την απαγόρευση τα σκάφη  μέσης αλιείας - ενώ από την άλλη μεριά υποχρεώνει τα σκάφη κάτω των 12 μέτρων που αλιεύουν μεγάλα πελαγικά ψάρια (BFT, ALB, SWO), να τοποθετήσουν υποχρεωτικά συσκευές VMS (Δορυφορική Συσκευή Καταγραφής Στίγματος) και ERS (Ηλεκτρονικό Ημερολόγιο Αλιείας). Απλώς αναλογιστείτε τις συγκεκριμένες συσκευές τοποθετημένες στο επαγγελματικό σκαφάκι της φωτογραφίας!!

Εάν τα παραπάνω μέτρα θεωρούνται ευνοϊκά, δεν μπορώ να φανταστώ την μορφή που θα έχουν τυχόν περιοριστικά ή απαγορευτικά μέτρα που θα παρθούν στο μέλλον!

Χάνονται τα όστρακα της Ελλάδας

«Στα πρόθυρα του αφανισμού από τις ελληνικές θάλασσες βρίσκονται πληθυσμοί οστρακοειδών και κοχυλιών εξαιτίας της παράνομης αλιείας.
Σπάνια είδη που συναντώνται μόνο στη Μεσόγειο κινδυνεύουν κυριολεκτικά να αποτελέσουν παρελθόν για τις ελληνικές θάλασσες μέσα στα επόμενα χρόνια, καθώς δεν υπάρχει κανένας περιορισμός για τον αριθμό των θαλάσσιων αυτών οργανισμών που μπορεί να αλιεύεται κάθε χρόνο.
Ετσι, ενώ στις ταβέρνες και τα ψαράδικα της χώρας υπάρχει… υπερπληθυσμός από είδη, όπως τα κυδώνια, οι φούσκες, οι γυαλιστερές, οι πετροσωλήνες τα χτένια κ.ά., ο πραγματικός πληθυσμός των κοχυλιών και των οστρακοειδών στις θάλασσες βρίσκεται κάτω από το όριο που εξασφαλίζει τη διαιώνισή τους.
Σύμφωνα με τις επιστημονικές καταγραφές, το μεγαλύτερο πρόβλημα μείωσης πληθυσμού αντιμετωπίζουν δύο πολύ γνωστά είδη οστράκων: η πίνα και η μπουρού.
«Τα τελευταία χρόνια, η ελληνική αγορά κατακλύστηκε από απειλούμενα και προστατευόμενα είδη», επισημαίνει η υδροβιολόγος στο Ινστιτούτο «Αρχιπέλαγος», Αναστασία Μηλιού.
«Συχνά, ούτε οι ερασιτέχνες αλιείς που ευθύνονται για το μεγαλύτερο μέρος του προβλήματος, αλλά ούτε και οι ίδιοι οι καταναλωτές γνωρίζουν πως η πίνα ή οι πετροσωλήνες αποτελούν απειλούμενο είδος και πως η εμπορία ή η κατανάλωσή τους απαγορεύονται.» (Βλ. σχετικό άρθρο..).

Όλα καλά, αλλά αυτή η προσπάθεια στοχοποίησης των ερασιτεχνών αλιέων ως των κυρίως υπευθύνων για την λαθραλιεία που διενεργείται στα όστρακα νομίζω ξεπερνάει ακόμα και τα όρια της υπερβολής. Όσοι ζουν στην Λέσβο, όπου η οστρακαλιεία αποτελεί ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της αλιευτικής δραστηριότητας, γνωρίζουν από πρώτο χέρι από ποιους γίνεται η αλιεία και διακίνηση της μεγαλύτερης ποσότητας νόμιμων και παράνομων οστράκων. Η συμμετοχή των ερασιτεχνών στην παράνομη αλιεία οστράκων δεν ξεπερνάει σε ποσοστό το 20 με 25% επί του συνόλου της παράνομης αλιευτικής δραστηριότητας, Αλλά ακόμα και από αυτό το ποσοστό, οι μισοί αλιεύουν παράνομα συνήθως μικροποσότητες για ιδία κατανάλωση, που δεν είναι ικανές να αποτελέσουν τόσο σημαντική απειλή για την βιωσιμότητα κάποιων ειδών, με εξαίρεση ίσως τις Πίνες οι οποίες είναι ιδιαίτερο όστρακο που δεν απαντάται σε τόσο μεγάλους πληθυσμούς όπως π.χ. τα μύδια, τα κυδώνια κ.α. Επίσης η κύρια μέθοδος που χρησιμοποιούν οι ερασιτέχνες αλιείς για την αλιεία οστράκων είναι η ελεύθερη κατάδυση και συνήθως χωρίς σκάφος, πράγμα που καθιστά σχεδόν αδύνατη την συλλογή πολύ μεγάλων ποσοτήτων οστράκων, ακόμα και από αυτούς που τα προωθούν παράνομα στην αγορά.

Στην αντίπερα όχθη βέβαια βρίσκονται οι επαγγελματίες αλιείς, οι οποίοι είτε με τους αργαλειούς - που σημειωτέον ως συρόμενα εργαλεία προκαλούν την δική τους  ζημιά στο θαλάσσιο περιβάλλον ακόμα και με την θραύση προστατευόμενων οστράκων όπως οι Πίνες - είτε με καταδυτικές μηχανές και δύτες, αλιεύουν εκατοντάδες τόνους οστράκων, χωρίς κανένα ποσοτικό περιορισμό. Και όποιος πιστεύει ότι οι επαγγελματίες αλιείς είναι αθώες περιστερες που αλιεύουν μόνο τα προβλεπόμενα είδη, τότε είναι βαθιά νυχτωμένος. Νόμιμα όστρακα αλιευμένα σε παράνομες αλιευτικές ζώνες, παράνομα είδη και μικρά είδη οστράκων κατακλύζουν κάθε χρόνο την αγορά και προέρχονται από «νόμιμους» επαγγελματίες αλιείς.

Κλείνοντας, θα ήθελα να τονίσω και την ευθύνη του καταναλωτή, ο οποίος έχει σημαντικό ποσοστό ευθύνης - είτε λόγω άγνοιας είτε λόγω αδιαφορίας - στην αλιευτική επιβάρυνση που δέχονται κάποια είδη αλιευμάτων. Η γενικότερη στάση του και οι καταναλωτικές του συνήθειες θα μπορούσαν να αποτελέσουν ρυθμιστικό παράγοντα απέναντι στο πρόβλημα της υπεραλίευσης ή παράνομης αλίευσης κάποιων ειδών.

Περιβαλλοντικός Μεσαίωνας στη Μεσόγειο με Απόφαση του ΟΗΕ

«Από μέρα σε μέρα, πιθανώς ακόμα και κατά την επόμενη εβδομάδα, αναμένεται να ξεκινήσει η καταστροφή του χημικού οπλοστασίου της Συρίας στην καρδιά της Μεσογείου, ανάμεσα στην Κρήτη και τη Σικελία. Όλη αυτή η διαδικασία υλοποιείται με νόμιμη επικάλυψη, σύμφωνα με σχετική απόφαση του ΟΗΕ, δηλαδή από έναν οργανισμό που ενώ θεωρητικά είναι ανεξάρτητος και ειρηνοποιός, στην πραγματικότητα είναι γνωστό ότι ελέγχεται από τα ίδια τα κράτη που εμπορεύονται τα επικίνδυνα αυτά χημικά όπλα, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και η Γαλλία, οι οποίες αποτελούν και μόνιμα μέλη του ΟΗΕ. Να σημειωθεί επίσης, ότι ενώ χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Νορβηγία, το Βέλγιο και η Αλβανία έχoυν ήδη αρνηθεί την καταστροφή των χημικών όπλων εντός των συνόρων τους, επικαλούμενες «έλλειψη υποδομών» – παρότι πολλές διαθέτουν εγκαταστάσεις διαχείρισης επικίνδυνων χημικών – ξαφνικά κρίνεται ασφαλής η καταστροφή εν πλω, σε διεθνή ύδατα, όπου ο έλεγχος είναι ουσιαστικά ανέφικτος.

Ο ΟΗΕ, με επίφαση νομιμότητας, καταστρατηγεί μία σειρά από Διεθνείς Συμβάσεις για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της δημόσιας υγείας (δεδομένου ότι φυσικά σε αυτές υπάρχουν εξαιρέσεις για περιπτώσεις διενέργειας στρατιωτικών δραστηριοτήτων), καταργεί την «Αρχή της Πρόληψης» και επιχειρεί να επιβάλει περιβαλλοντικό μεσαίωνα στη Μεσόγειο, όπως αναφέρει η Αναστασία Μήλιου, διευθύντρια έρευνας του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος». Η επιλογή της περιοχής φυσικά δεν έγινε τυχαία, καθώς την περίοδο που διανύουμε, όλα τα μεσογειακά κράτη ανεξαιρέτως, όντας σε πολύ δύσκολη οικονομική κατάσταση, έχουν αδύναμες κυβερνήσεις και λαούς γονατισμένους από τα προβλήματα, οι οποίοι δεν είναι σε θέση να αντιδράσουν. Δηλαδή, πέρα από την οικονομική φτώχια με την οποία έρχονται αντιμέτωπες τα τελευταία χρόνια οι χώρες αυτές, τώρα απειλούνται και με σοβαρή περιβαλλοντική υποβάθμιση, καθώς δεδομένων των ρευμάτων που επικρατούν στην περιοχή, όπως επίσης και του κλειστού χαρακτήρα της Μεσογείου Θάλασσας, οι χημικές ουσίες μπορούν να διασκορπιστούν άμεσα στην ευρύτερη περιοχή της.» (Βλ. σχετικά..).

Τι να τις κάνω τις παγκόσμιες διασκέψεις για το περιβάλλον, τι να τις κάνω τις διεθνής συμβάσεις, την Κοινοτική ή Εθνική νομοθεσία για την προστασία περιβάλλοντος και φυσικών πόρων όταν διαπιστώνω ότι λαμβάνονται ελαφρά την καρδία τέτοιες αποφάσεις. Και μιλάμε για μια απόφαση που αφορά την θαλάσσια λεκάνη της Μεσογείου, ενός κλειστού και ευαίσθητου οικοσυστήματος. Οποιαδήποτε περιβαλλοντική υποβάθμισή του θα επιφέρει μια σειρά αρνητικών επιπτώσεων που μπορούν να επηρεάσουν εκατομμύρια πληθυσμού που ζει  στη παράκτια ζώνη των κρατών που βρέχονται από την συγκεκριμένη θάλασσα. Αν δε συνυπολογίσουμε και τον παράγοντα ΄΄τροφική αλυσίδα``, τότε υπάρχει ενδεχόμενο να επηρεαστεί αρνητικά πολύ μεγαλύτερο μέρος πληθυσμού, αφού η κατανάλωση θαλασσινών δεν γνωρίζει σύνορα.

Επίσης «παρά τις διαβεβαιώσεις για την ασφάλεια της μεθόδου καταστροφής από τον ΟΗΕ και τον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW), πολλοί εμπειρογνώμονες από τη Μεσόγειο και την Ε.Ε. ανησυχούν εξαιρετικά. Αυτό οφείλεται στους πιθανούς κινδύνους μίας τόσο περίπλοκης διαδικασίας καταστροφής που λαμβάνει χώρα πιλοτικά σε ασταθείς θαλάσσιες συνθήκες. Η διαδικασία αναμένεται να διαρκέσει πάνω από 20 ημέρες κατά τη διάρκεια δυσμενών χειμερινών καιρικών συνθηκών. Η μέθοδος και ο εξοπλισμός που θα χρησιμοποιηθεί είναι η Field Deployable Hydrolysis System, η οποία έχει αναπτυχθεί μόνο κατά το τελευταίο έτος, και χρησιμοποιεί μία πληθώρα χημικών παραγόντων για την εξουδετέρωση των όπλων. Αυτή παράγει μεγάλες ποσότητες υγρών τοξικών αποβλήτων, γνωστές ως εκροές. Η μέθοδος και ο εξοπλισμός που εγκαθίστανται στο πολεμικό πλοίο των ΗΠΑ MV Cape Ray έχει δοκιμαστεί μόνο μία φορά εν πλω, και για την εξουδετέρωση μίας μικρής ποσότητας χημικών όπλων. Αυτό ξεπερνάται κατά πολύ από το μέγεθος του συριακού οπλοστασίου προς καταστροφή, το οποίο είναι πάνω από 700 τόνους όπλων. Έπειτα, το MV Cape Ray είχε σχεδιαστεί αρχικά για τη μεταφορά τροφίμων και εξοπλισμού, πριν από 36 χρόνια, ενώ συνήθως ένα στρατιωτικό σκάφος πρέπει να παροπλίζεται μετά από 30 χρόνια. Επίσης, δεν είναι στεγανό, και χτισμένο με ένα μόνο κύτος, γεγονός που το καθιστά ακατάλληλο για μία τέτοια επιχείρηση υψηλού κινδύνου λόγω αυξημένης πιθανότητας ατυχήματος. Οι συνέπειες από την ενδεχόμενη απόρριψη (ακούσια ή εσκεμμένη) από στερεά ή υγρά απόβλητα που παράγονται κατά τη διάρκεια της διαδικασίας προκαλούν επίσης μεγάλη ανησυχία, ιδιαίτερα λόγω του κινδύνου διασποράς μέσα στη Μεσόγειο, μέσω ισχυρών θαλάσσιων ρευμάτων.» (βλ. σχετικά..)

Κρίμα. Δυστυχώς  τέτοιες αποφάσεις κλονίζουν ακόμη περισσότερο την εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι σε φορείς εξουσίας - οποιασδήποτε μορφής και προέλευσης - και δημιουργούν έντονη ανησυχία για το μέλλον.

Αλήθεια, γιατί οι χώρες που διαθέτουν τις σχετικές εγκαταστάσεις διαχείρισης επικίνδυνων χημικών αρνήθηκαν την καταστροφή του χημικού οπλοστασίου σε ασφαλές περιβάλλον; Αν μη τι άλλο αυτό δημιουργεί μια σειρά εύλογων ερωτημάτων που ενισχύουν ακόμα περισσότερο την ανησυχία για την λήψη απόφασης καταστροφής των χημικών εν πλω...